تیرماه امسال محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری در نامه‌ای به سازمان برنامه‌وبودجه کشور، قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران را جهت اجرا، ابلاغ کرد، قانونی که بخش‌های مختلف اقتصادی نظیر رشد اقتصادی هشت درصدی را در بر دارد.

هدف‌گذاری رشد اقتصادی 8 درصدی در ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اقتصادی مطرح شده است. این هدف در شرایطی بیان می‌شود که اقتصاد ایران با چالش‌هایی همچون تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت منابع داخلی، و تورم بالا روبه‌رو است. با این حال، دو نگاه متفاوت در مورد تحقق این هدف وجود دارد؛ برخی معتقدند که دستیابی به این نرخ رشد بدون سرمایه‌گذاری خارجی ممکن نیست، در حالی که دیگران بر این باورند که ظرفیت‌های داخلی ایران برای رسیدن به این هدف کافی است.

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نوروزی 1400 با اشاره به سوء‌استفاده و منفی‌بافی برخی‌ها با بزرگنمایی مشکلات موجود به خصوص در فضای مجازی و تبلیغات خارجی دشمنان گفتند: برخی آیه‌ی یأس می‌خوانند و راه را بن‌بست نشان می‌دهند اما اصلاً این‌طور نیست و ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های مختلف داخلی از شکوفاترین اقتصادهای منطقه و حتی جهان باشد. استفاده از این ظرفیت‌ها احتیاج به معجزه ندارد. بلکه مدیریتی قوی، دارای احساس مسئولیت، ضد فساد و دارای برنامه جامع اقتصادی می‌خواهد.

رهبر معظم انقلاب در نوروز سال 1400  با اشاره به اذعان کارشناسان بانک جهانی درباره رتبه‌ی هجدهم اقتصاد ایران در میان حدود 200 کشور فرمودند: کارشناسان بین المللی معتقدند ظرفیت‌های سرزمینی و انسانی زیادی در ایران وجود دارد که در صورت استفاده از آنها، رتبه‌ی اقتصادی ایران به رتبه 12 می رسد که بسیار مهم است.

نگاه اول: ضرورت سرمایه‌گذاری خارجی

گروهی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که رشد اقتصادی پایدار و معنادار در ایران تنها با جذب سرمایه‌گذاری خارجی امکان‌پذیر است. دلایل این دیدگاه شامل موارد زیر است:

کمبود منابع داخلی: با توجه به محدودیت‌های بودجه دولت و وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی، تأمین مالی پروژه‌های بزرگ اقتصادی بدون ورود سرمایه خارجی دشوار به نظر می‌رسد.

انتقال فناوری و دانش مدیریتی: سرمایه‌گذاری خارجی نه‌تنها منابع مالی را تأمین می‌کند، بلکه به انتقال فناوری و ارتقای دانش مدیریتی نیز کمک می‌کند. این امر می‌تواند به بهبود بهره‌وری و افزایش رقابت‌پذیری صنایع ایران منجر شود.

تجربیات بین‌المللی: کشورهایی مانند چین و ترکیه نشان داده‌اند که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند موتور محرکه رشد اقتصادی باشد.

با این حال، موانع جدی مانند تحریم‌ها، عدم شفافیت اقتصادی، و بروکراسی پیچیده داخلی می‌توانند جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به چالش بکشند.

نگاه دوم: بهره‌برداری از ظرفیت‌های داخلی

در مقابل، برخی دیگر معتقدند که اقتصاد ایران ظرفیت‌های خالی فراوانی دارد که می‌توان با سیاست‌گذاری صحیح از آن‌ها بهره‌برداری کرد. این گروه به موارد زیر اشاره می‌کنند:

نیروی کار تحصیل‌کرده: ایران از نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده‌ای برخوردار است که می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی به کار گرفته شود.

ظرفیت‌های بلااستفاده: بسیاری از صنایع و زیرساخت‌های موجود در ایران با کمتر از ظرفیت کامل خود فعالیت می‌کنند. افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها می‌تواند رشد اقتصادی را تسریع کند.

پتانسیل بخش‌های غیرنفتی: ایران در بخش‌هایی مانند کشاورزی، پتروشیمی، فناوری اطلاعات، و صنایع دانش‌بنیان ظرفیت‌های بالقوه زیادی دارد که می‌توان از آن‌ها برای تحقق رشد اقتصادی استفاده کرد.

کاهش وابستگی به خارج: با تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی، ایران می‌تواند به استقلال اقتصادی بیشتری دست یابد و آسیب‌پذیری خود را در برابر تحریم‌ها کاهش دهد.

رشد 8 درصدی با اتکا به توان داخل چقدر قابلیت تحقق دارد؟

1- حوزه صنعت، ظرفیت استفاده نشده زیادی دارد

نرخ ظرفیت مورد استفاده در بخش صنعت از سال 1381 تا 1398 به طور کلی روندی نزولی داشته است. این کاهش نشان‌دهنده آن است که بخش صنعت ایران در این دوره با کاهش بهره‌وری و استفاده از ظرفیت‌های موجود مواجه بوده است.

اما دیگر نتیجه ای که می توان از این نمودار گرفت، ظرفیت های خالی بخش صنعت در ایران است. لازم به ذکر است، استفاده از این ظرفیت های خالی می تواند زمینه ساز رشد های اقتصادی بالاتر را فراهم سازد.